Pomiędzy przysłowiami, popularnymi wierzeniami i obserwacjami empirycznymi, pogoda od zawsze była obiektem fascynacji i tajemnic. Na przestrzeni dziejów człowiek próbował interpretować kaprysy nieba, dając początek bogatemu dziedzictwu powiedzeń, legend i przysłów związanych z pogodą. Przekazywane z pokolenia na pokolenie, stwierdzenia te stały się częścią naszej zbiorowej wyobraźni, wpływając na sposób, w jaki postrzegamy i „przewidujemy” pogodę. Jednak te popularne przekonania nie zawsze odpowiadają rzeczywistości naukowej. Wręcz przeciwnie, często opierają się na powierzchownych obserwacjach lub błędnej interpretacji zjawisk atmosferycznych. Rozwiejmy dziesięć najpopularniejszych mitów pogodowych, ujawniając stojącą za nimi naukową prawdę.
Mit nr 1: „Piorun nigdy nie uderza dwa razy w to samo miejsce”
Fałsz! Wyobraź sobie tę scenę: szaleje letnia burza, niebo przeszywają oślepiające błyskawice, a ziemią wstrząsają ogłuszające grzmoty. Nagle piorun uderza w drzewo w ogrodzie. Ogarnia cię przerażenie i zdumienie, ale chwilę później kolejna błyskawica uderza w to samo drzewo! Czy to możliwe?
Odpowiedź brzmi: tak! Wbrew powszechnemu przekonaniu, pioruny, potężne wyładowania elektryczne występujące podczas burz, mogą uderzyć w to samo miejsce kilka razy, zwłaszcza jeśli jest to otwarta przestrzeń lub wysoki budynek. Prawdopodobieństwo to wzrasta podczas intensywnych i częstych burz, które stwarzają idealne warunki do powstawania takich zjawisk.
Naukowe wyjaśnienie jest proste: piorun podąża ścieżką najmniejszego oporu, która często pokrywa się z najkrótszą drogą między chmurami a ziemią. Jeśli na danym obszarze znajdują się elementy przyciągające wyładowania elektryczne, takie jak wysokie drzewa czy budynki, istnieje większe prawdopodobieństwo, że piorun uderzy w to samo miejsce kilka razy.
Słynny nowojorski Empire State Building został narażony piorunem aż 23 razy w latach 1931-2001. Jego wysokość i metalowa konstrukcja sprawiają, że jest idealnym celem dla wyładowań elektrycznych. Zatem następnym razem, kiedy rozszaleje się burza z piorunami, nie oszukuj się, że jesteś bezpieczny tylko dlatego, że piorun już uderzył w określone miejsce. Nigdy nie można być zbyt ostrożnym!
Mit nr 2: Latem jest cieplej, bo Ziemia jest bliżej Słońca
Bzdura! To popularne przekonanie jest dość powszechne, zwłaszcza wśród dzieci, ale nie ma podstaw naukowych. Odległość między Ziemią a Słońcem zmienia się w ciągu roku, ale wahania są niewielkie i nie mają znaczącego wpływu na samopoczucie. Prawdziwą przyczyną pór roku jest coś zupełnie innego: nachylenie osi Ziemi względem płaszczyzny orbity.
Wyobraźmy sobie Ziemię jako wirujący bączek, który obraca się wokół Słońca. Oś Ziemi nie jest idealnie prostopadła do płaszczyzny orbity, ale jest nachylona o około 23,5 stopnia. To nachylenie determinuje pory roku.
Latem półkula północna (ta, na której się znajdujemy) jest bardziej nachylona w kierunku Słońca. Oznacza to, że promienie słoneczne docierają do Ziemi pod większym kątem, intensywniej ogrzewając jego powierzchnię. Dzięki temu o tej porze roku dni są dłuższe, a temperatury wyższe.
Co ciekawe, punkt, w którym Ziemia znajduje się najbliżej Słońca, występuje w styczniu, w środku zimy. Ten pozorny paradoks wynika z faktu, że czynnikiem determinującym pory roku jest nachylenie osi Ziemi, a nie odległość od Słońca.
Mit nr 3: Księżyc wpływa na pogodę
Nieprawda! Ile razy słyszeliśmy, że pełnia księżyca przynosi deszcz lub że nów księżyca wiąże się z czystym niebem? Są to popularne przekonania rozpowszechnione w różnych kulturach, ale bez żadnych podstaw naukowych.
Dlaczego? Zjawiska meteorologiczne, takie jak: deszcz, wiatr oraz burze, są spowodowane złożonymi mechanizmami atmosferycznymi obejmującymi cyrkulację powietrza, ciśnienie atmosferyczne, temperaturę i wilgotność. Księżyc, ze swoim przyciąganiem grawitacyjnym, wpływa głównie na pływy, ale nie ma znaczącego wpływu na ziemski klimat.
Liczne dokładne badania naukowe przeprowadzone na przestrzeni lat nigdy nie wykazały żadnej korelacji między fazami księżyca a występowaniem opadów deszczu, burz czy innych zjawisk pogodowych.
Mit nr 4: Jaskółki latają nisko przed deszczem
Częściowa prawda! Czy kiedykolwiek obserwowałeś jaskółki latające nisko między domami lub przemykające po powierzchni wody w deszczowy dzień? W tym popularnym przekonaniu jest ziarenko prawdy.
Jaskółki, polując na owady, zbliżają się do ziemi w warunkach wysokiej wilgotności, często związanej ze zbliżającym się deszczem. Takie zachowanie wynika z faktu, że owady, przyciągane przez wilgoć, mają tendencję do latania niżej w takich warunkach, stając się tym samym łatwiejszym łupem dla jaskółek.
Należy jednak uważać, aby nie traktować tego zjawiska jako nieomylnego prognostyka deszczu. Jaskółki mogą również latać nisko z innych powodów, takich jak poszukiwanie pożywienia w określonych obszarach lub po prostu dla zabawy. Z drugiej strony zachmurzone niebo oraz spadek ciśnienia atmosferycznego są bardziej wiarygodnymi oznakami zbliżającej się burzy.
Mit nr 5: Czerwony zachód Słońca oznacza dobrą pogodę na drugi dzień
Nie zawsze jest to prawda! Kto z nas nigdy nie podziwiał „płonącego” nieba o zachodzie słońca, już wyobrażając sobie słoneczny dzień następnego dnia? Cóż, rzeczywistość jest nieco bardziej złożona.
Kolor nieba o zachodzie słońca zależy od rozpraszania światła słonecznego przechodzącego przez atmosferę. Kiedy Słońce znajduje się blisko horyzontu, jego promieniowanie przechodzi przez grubszą atmosferę, rozpraszając niebieskie i zielone kolory, co pozwala dominować odcieniom czerwieni.
W niektórych przypadkach czerwone niebo o zachodzie słońca może wskazywać na zbliżającą się dobrą pogodę. Wynika to z faktu, że powietrze jest suche i stabilne, co generalnie sprzyja słonecznym dniom. Nie jest to jednak absolutna gwarancja. W obecności wilgoci lub innych warunków atmosferycznych, czerwone niebo o zachodzie słońca może zwiastować nadchodzącą zmianę pogody.
Mit nr 6: „Grzmot zawsze następuje po błyskawicy”
Fałsz! Światło przemieszcza się szybciej niż dźwięk. Dlatego widzimy błyskawicę, zanim usłyszymy grzmot. Im większa odległość między nami a punktem, w którym pojawia się błyskawica, tym większy odstęp czasu między tymi dwoma zjawiskami.
Piorun to wyładowanie elektryczne, które rozprzestrzenia się w atmosferze z prędkością światła, czyli około 300 tys. kilometrów na sekundę. Z kolei grzmot jest falą dźwiękową wytwarzoną przez nagłe rozprężenie powietrza na drodze błyskawicy. Prędkość dźwięku w powietrzu wynosi około 340 metrów na sekundę, czyli znacznie mniej niż prędkość światła.
Jeśli widzimy błysk, a następnie słyszymy grzmot po 5 sekundach, oznacza to, że błyskawica pojawiła się w odległości około 1700 metrów (5 sekund x 340 metrów na sekundę) od nas. Im później rozlegnie się grzmot, tym dalej uderzyła błyskawica.
Mit nr 7: Tęcza pojawia się tylko po deszczu
To też nie jest do końca prawda. Tęcza może powstać za każdym razem, kiedy światło słoneczne przechodzi przez kropelki wody w atmosferze, nawet przy braku deszczu. Wystarczy częściowo zachmurzone niebo z pewną ilością wilgoci.
Tęcza jest zjawiskiem optycznym spowodowanym załamaniem i odbiciem światła słonecznego w kropelkach wody. Kiedy promienie słoneczne docierają do kropelek wody pod określonym kątem, rozczepiają się one na charakterystyczne kolory tęczy, tworząc spektakularny łuk światła, który możemy podziwiać na niebie.
Czy wiesz, że księżycowe tęcze również istnieją? Powstają one, kiedy światło księżyca przechodzi przez kropelki wody w atmosferze, tworząc bardziej subtelny i delikatny efekt optyczny niż tradycyjna tęcza słoneczna.
Mit nr 8: fen przynosi ocieplenie
Częściowa prawda! Fen, czyli silny, bardzo ciepły wiatr wiejący w górach, może przynieść wzrost temperatury, szczególnie latem. Nie jest to jednak jedyna przyczyna takiego ciepła.
Fen jest wiatrem katabatycznym, co oznacza, że pochodzi z zimnych mas powietrza, ale gwałtownie ociepla się, kiedy opada z gór w kierunku dolin Intensywność wiatru i jego trajektoria wpływają na jego zdolność do obniżania temperatury.
Jednak polarne ciepło jest spowodowane wieloma innymi czynnikami w skali globalnej, takimi jak wahania cyrkulacji atmosferycznej i aktywność wiru polarnego, zimnej masy powietrza, która tworzy się nad biegunem północnym. Fen może zatem przyczyniać się do wyjątkowo wysokich temperatur w niektórych typowo zimnych obszarach, ale nie jest jego główną przyczyną.
Mit nr 9: latem burze zazwyczaj pojawiają się po południu
Fałsz! Burze mogą występować o każdej porze dnia, choć ich częstotliwość jest większa w godzinach popołudniowych.
Powstawanie burz jest związane ze złożonymi mechanizmami atmosferycznymi obejmującymi wilgotność, temperaturę oraz niestabilność (chwiejność) powietrza. Warunki te mogą wystąpić o każdej porze dnia, chociaż ogrzewanie słoneczne generalnie sprzyja powstawaniu burz w godzinach popołudniowych.
Nie jest jednak wykluczone, że burze pojawią się także rano lub wieczorem, zwłaszcza w obecności silnych prądów wznoszących towarzyszącym układom niskiego ciśnienia oraz frontem atmosferycznym. Miej więc oczy otwarte o każdej porze dnia, jeśli kochasz lub boisz się burz!
Mit nr 10: zapach deszczu jest powodowany przez ozon
Częściowa prawda! Charakterystyczny zapach deszczu jest spowodowany kombinacją czynników, w tym geosminy – związku organicznego wytwarzanego przez niektóre bakterie w glebie, który jest uwalniany do powietrza wraz z deszczem. Ozon, choć obecny w atmosferze, nie odgrywa znaczącej roli w tym zjawisku.
Geosmina to lotny związek organiczny wytwarzany przez pewne bakterie żyjące w glebie. Kiedy pada deszcz, krople wody uderzają w powierzchnię ziemi, uwalniając geosminę, która jest przenoszona w powietrzu przez wiatr, a kiedy dotrze do naszych nozdrzy, daje nam charakterystyczny zapach mokrej ziemi kojarzony z deszczem.
Ozon, z drugiej strony, jest gazem obecnym w atmosferze ziemskiej. Jego stężenie wzrasta podczas burz, z powodu tworzenia się związków chemicznych wytwarzanych przez pioruny. Ostry zapach ozonu różni się jednak od bardziej ziemistego i delikatnego zapachu geosminy, która jest przede wszystkim odpowiedzialna za zapach deszczu.
Źródło: Przyroda, Pogoda, Klimat/MeteoWeb/Forbes
PRZYRODA , POGODA, KLIMAT 