Dipole na Oceanie Indyjskim. Co to jest i dlaczego jest powiązany z powodziami i pożarami buszu

Gdy w jednych regionach świata szaleją powodzie, w drugich walczą z pożarami @Getty Images

Powodzie i osuwiska w Afryce Wschodniej zabiły już blisko trzysta osób i zmusiły setki tysięcy do opuszczenia swoich domów. Tymczasem kilka tysięcy dalej na wschód, w Australii, suchy i nadzwyczaj gorący okres nie wydaje się mieć końca, co spowodowało fale pożarów buszu. Oba te zjawiska pogodowe zostały powiązane z większymi niż zwykle różnicami temperatur między dwoma krańcami Oceanu Indyjskiego – co meteorolodzy fachowo nazywają Dipolem Oceanu Indyjskiego.

Dipol Oceanu Indyjskieego – często nazywany Indyjskim El Nino ze względu na swoje podobieństwo do pacyficznego odpowiednika – odnosi się do różnicy temperatur powierzchni morza w przeciwległych regionach Oceanu Indyjskiego.

Tempratury we wschodniej części oceanu oscylują między „ciepłymi” a „chłodnymi” w porównaniu z częścią zachodnią, cyklicznie przechodząc przez fazy określane jako: „pozytywną”, „neutralną” i „negatywną”.

Pozytywna faza dipola w tym roku – najsilniejsza od sześćdziesięciu lat – oznacza wyższe temperatury morza w zachodnim regionie Oceanu Indyjskiego oraz znacznie niższe – na wschodzie. Skutkami tego niezwykle silnego pozytywnego dipola w tym roku były ekstremalne opady i powodzie we wschodniej Afryce oraz susze w południowo-wschodniej Azji i Australii.

„Kiedy dochodzi do pojawienia się dipola, opady deszczu towarzyszą występowaniu cieplejszych wód, więc w krajach Wschodniej Afryki występuje więcej opadów niż zwykle” – powiedział dr Andrew Turner, wykładowca układów monsunowych na University of Reading w Wielkiej Brytanii. „Z drugiej strony we wschodniej części Oceanu Indyjskiego temperatura powierzchni morza jest dużo niższa i w tym miejscu będzie mniej opadów” – dodaje.

Ujemna faza dipolu przyniosłaby odwrotne warunki – cieplejszą wodę i większe opady we wschodniej części Oceanu Indyjskiego oraz niższe i bardziej suche warunki na zachodzie. Faza neutralna oznacza, że temperatura powierzchni morza na Oceanie Indyjskim jest bliska średniej.

Silne ulewy zdewastowały wiele krajów wschodniej Afryki w ciągu ostatnich dwóch miesięcy, a na Rogu Afryki opady przekroczyły normę wieloletnią trzykrotnie – informuje Famine Early Warning Systems Network. Szczególnie ucierpiały Dżibuti, Etiopia, Kenia, Uganda, Tanzania, Somalia i Sudan Południowy.

Według Biura Koordynacji Spraw Humanitarnych ONZ zginęło prawie 300 osób, a dotknęło zostało 2,8 miliona innych. Meteorolodzy ostrzegają przed dalszymi powodziami w Kenii i dorzeczu Jeziora Wiktorii, a także na obszarach Tanzanii, Ruandy i Burundi. Kenijskie władze ostrzegają, że ulewne deszcze mogą potrwać nawet do Nowego Roku.

Tymczasem w Australii rekordowe wiosenne temperatury pomogły wywołać i rozniecić pożary buszu na obszarze całego kraju. W australijskim stanie Nowa Południowa Walia (NSW) szaleje około 140 pożarów buszu, a największy – tzw. „megapożar” – dewastuje obszary na północ od Sydney.

Australijskie Biuro Meteorologiczne (BOM) ostrzegło mieszkańców, by przygotowali się na poważny sezon pożarowy z powodu wysokich temperatur i mniejszych opadów przez całe lato na terenie niemal całego kraju. Andrew Watkins, szef prognoz długoterminowych w BOM powiedział, że dipol ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia fali upałów.

„Kluczowym winowajcą naszych obecnych i prognozowanych warunków jest jedno z najsilniejszych odnotowanych pozytywnych wydarzeń dipolowych na Oceanie Indyjskim” – dodał. „Pozytywna faza IOD oznacza, że w Indonezji jest chłodniejsza niż zwykle woda, a to oznacza mniej systemów niżowych i wyższe temperatury w znacznej części kraju” – tłumaczy ekspert.

Ekstremalne zdarzenia klimatyczne i pogodowe spowodowane przez dipol będą występować w przyszłości częściej w miarę wzrostu emisji gazów cieplarnianych. W badaniu z 2014 r. Opublikowanym w Nature, naukowcy z Australii, Indii, Chin i Japonii modelowali wpływ CO2 na ekstremalne dipole na Oceanie Indyjskim, takie jak te, które wystąpiły w 1961, 1994 i 1997 r.

Zakładając, że emisje będą nadal rosły, przewiduje się, że częstotliwość ekstremalnie pozytywnych zdarzeń dipolowych wzrośnie w tym stuleciu z jednego co 17,3 roku do jednego co 6,3 roku.

Źródło: BBC